yemeklerle ilgili bilmeceler - tapmacalar

Aş - Yemekler

Qalaçlanıp oñarğan, Qatmerlenip burulğan, Aşap körseñ, bilirsiñ: Eti içine doğralğan. (Burma)

Astı hasır, Üstü hasır, İçi ise may sasır. (Köbete)

Aqtır özü – qar degil, Özü ballı – bal degil. (Şeker)

Aqtır onıñ qaftanı, Sarı çıqa fistanı. (Yımırta)

Aqtır – içkige tökerler, Qaradır – aşqa seperler. (Süt ve qara biber)

Aldır renki, gül kibi, Al yanaqlı, qız kibi, Tañlay bilir dadını, Tatlı, solaq bal kibi. (Gülbe şeker)

Alla-alla alâmet, İçi tolu qıyamet. Aq saldım, qızıl aldım, Pek lezetli bu nimet. (Furun, ötmek)

Başta özüni soyğanlar, Soñ içini oyğanlar, Pirniçnen qarıştırıp İçine qıyma qoyğanlar. (Biber dolması)

Belini buvğan, Suvğa çomğan. (salma)(Maqarne)(belibükme)

Bir bardağım bar, Eki türlü suvu bar: Biri sarı, biri beyaz, Sallasañ da, qarışmaz. (Yımırta)

Bir keseçik fil taşı, İçinde beyler aşı. Onı pişirseñ – aş olur, Pişirmeseñ – quş olur. (Yımırta)

Bir sürü qoy suvğa ketti, Suleyman batır artından yetti. (Ufaq aş ve kevgir)(kaşıkbörek)

Buznı qırsañ – kümüş çıqar, Kümüş içinden altın çıqar. (Yımırta)

Kiçkeneçik bor taş, İçinde bar bizge aş. (Yımırta)

Kâğıttan qazan astım, Qaynadı, pişti. Aqıllığa ayttım – Añladı, bildi. Aqılsızğa ayttım – Şaqıldadı, küldi. (Yımırta)

Qazançığım qalaylı, Pişirgen aşım qolaylı. (Yımırta)

Qalbiñni şeñletir, Özüñni söyletir, Adamnı keyfletir, Meclisni şeñletir. (Şarap)

Qatlaması qırq qat, Furunıña qoy, qızart. Bal-yağ ile yaqıla – Gülbe şeker ne acet? (Baqlava)

Qaşıq üstünde yatam Ayaqlarım uzatam. (Laqşa)

Lezetlidir baldan, Alınır gölden. (Tuz)

Maqassız kesile, Yipsiz tikile. (Ufaq aş)

Men bir beyaz topçıq taptım, Bassañ – parlanır. Yarısı beyaz, yarısı sarı, Pişirseñ – aşalır. O nedir? (Yımırta)

Meni ayrı aşamaylar, Mensiz de iç yaşamaylar. (Tuz)

O yağı qaya, Bu yağı qaya, İçi tolu eki tüs maya. (Yımırta)

Özü şingen, suv degil, Aq olsa da, qar degil. (Süt)

Opladım, opladım, Tos-tomalaq topladım. (Sarma)

Sarı suvda sandal oynay. (Çiberek)

Suv içinde qayası, Özündedir mayası. Onsız yemek yeyilmez, Eyidir, fena – deyilmez. (Tuz)

Suvda doğa, suvdan qorqa. (Tuz)

Suvda yatsa – batmaz, Qarda yatsa – qalqmaz. (Yağ)

Sırtı taştan, İçi aştan. (Yımırta)

Tapmacamnıñ tapı yoq, Qaşığımnıñ sapı yoq. (Qaşıq aş)

Tarı septim torğayğa, Oyun ettiler boğdayğa. Et şorbasında o pişer, Er kes özüne eşer, Çapa qaşıq, çala qaşıq, Er kes evde oña aşıq. (Pasta)

Taş kibi, qattı, Bal kibi, tatlı. (Şeker)

Ev töpesi oyuldı, İçindeki coyuldı. (Köbete)

eşyalar

Ağızı bar, aşamay, Qulağı bar, eşitmey, Ayağı bar, atlamay, İçinde suv şaltıray. (Samovar)

Alçaçıqtan qar yağa. (Un elev)

Başımda – köbeçigim, Burnumda – eleçigim, Qursağımda amam bar, Belde ise elim bar. (Çaynik)

Bizim evde qadı bar, Egri-bügrü beti bar, Şimdi kelse, körersiz, Küle-küle ölersiz. (Sacayaq)

Bir dane özüm, Biñ dane közüm. (Elek)

Bir kelinim bar. Kelgen, keçken onı öpe. (Meşrebe)

Bir ögüzim bar, Quyruğından tutmağance Aranğa kirmez. (Qaşıq)

İçi qara, tışı aq, İnanmasañ, çıq da kara. (Baca)

İçkiciniñ üç oğlu İçe-içe otura, Asma qara saqallı Üstüne minip otura. (Asma qazan)

Qapı artında oturğan, Qursağını toldurğan. (Quman)

Qara mışıq Quyruğından asılır. (Qoltava)

Qulağı bar – eşitmey, Ayağı bar – yürmey. (Çoyun)

Ot başında oturğan, Qursaçığını toldurğan. (Quman)

Rafta filcan, İçi tolu aq mercan. (Şekerlik ve şeker)

Stol üstünde bir ögüz, Qursağında bar boynuz. (Çaynik)

Suv içip, suv qusa. (Gügüm, çaynik)

Tapmacanıñ tapı qara, Tapmağannıñ yüzü qara. (Tava)

Tögerek aran, Astı boran. (Eleknen un elev)

Uzun aralıq, İçi qaranlıq. (Baca)

Üç ayaqlı, Davul qursaqlı. (Soba)

Üç ayaqlı tartana (qartana?) Küçlüm, dep maqtana. (Soba)

Üç oğlum bar, Üçü de bir quşaq bağlar. (Sacayaq, ocaq)

Çevresi suv, Ortası ateş. (Samovar)

Ev içinde evim bar, İçerisinde toyum bar. (Soba)

Eki qulaqlı saqa Adamlarnı baqa. (Qazan)

Közlerimden aqa yaş, Aqqan yaşım ilge aş. (Çeşme)

Yel dayın eser, Terek dayın öser, Qılıç dayın keser. (Ateş)

Yelden öse, Suvdan öle. (Ateş)

Suvdan qorqar, Yelden qaçar, Er şeyni aşar. (Ateş)

Elsiz, ayaqsız oynay, Bizge yemek azırlay. (Ateş)


Terek ve meyvalar

Aldım – bir dane, Açtım – biñ dane. (Nar)

Alçaçıqtır dalları, Incıtadır elleri, Al-revan qan eter, Alam deseñ, elleri. (Qızılçıq)

Astı teri, üstü teri, İçinde ballı yeri. (İncir)

Astı carı, üstü carı, Ortasında biñ bir tarı. (İncir)

Attım rafqa Bir quru qafa. Aşaması tatlı, Maymun sıfatlı. (Ceviz)

Aş, aşnıñ içinde – taş, Taş içinde kene aş. (Zerdali ve onıñ çegirdegi)

Aşı – suv, topraq, Başı – kün, yapraq. (Terek)

Babası Ümer oca, Anası Yayma qadın, Qızı güzellerden güzel, Oğlu cıyınlarda kezer. (Yüzüm kütügi, asması, yaprağı, salqımı)

Bir buzavnı aydadım aranğa, Quyruğı qaldı qolumda. (Kiraz)

Bir keseçik fil taşı, İçinde bekler aşı. (Fındıq)

Bir kiçkene fil taş, Yerge tüşse, sınmaz. Yapıcılar yapalmaz, Anahtarnen açılmaz. (Fındıq)

Bir kiçkene fuçuçıq, İçi tolu turşuçıq. (Limon)

Dört kelindeş Bir kölmekniñ içinde. (Ceviz aşı)

Yemesi hoş, özü datsız, Çoq yegenler olur alsız, Körmesi hoş, özü hassız. (Kiraz)

Yeşil doğar, sararır, Hastalarnı oñarır, Dertlerge şifalıdır, Cümlege faydalıdır. (Limon)

Yeşil yapraq sallanır, Sallandıqça allanır, Qızara-qızara al olur, Cümle oña hoşlanır. (Alma)

Yeşildir paltosı, Sarıdır urbası. Qırq teşigi bar, İçinde aşı bar. (Badem)

İnesiz, yipsiz tizilgen boyuncaq, Tabiat tizgen, qol üzgen, (Yüzüm salqımı)

Yımırtadan küçük, Filden büyük, Zeerden accı, Baldan tatlı. (Ceviz: teregi, qabuğı, aşı)

Kelinimniñ qaftanı qırq yamavdan, Qorqu bilmey o balta ve yamavdan. (Odun kesilgen kütük)

Kemigi bar, eti yoq, Terisi bar, tükü yoq. (Ağaç)

Kiçkene bir haneniñ Sekiz odadır içi, Odalarda sıranen Oturır yüzer kişi. (Nar)

Qarını yarıq pitedir, Çegirdekten yetedir, Çoq yemesi yaramaz Sıtmağa meyil beredir. (Erik)

Qutu içinde qutu. (Ceviz)

Qışta ve yazda Bir tüste ola. (Çam teregi)

Qışta qarara, Yazda yeşere. (Terek)

Öse, öse bilinmez, Közge asla körünmez. (Terek tamırları)

Saqallı doğa bitimi, Arçımaq kerek betini, Beş oladır yetimi, Yemeli onıñ etini. (Muşmolla)

Terek üstünde Kilitli sandıq. (Ceviz)

Tögerektir, yem-yeşil, Maqbul meyva yemege, Tabiat neler yarata İnsan içün yemege! (Armut)

Tos-tomalaq taş, İçi tolu aş. (Ceviz)

Uzaqtan kelir bir gemi – Gemiciler bilmey onı. Geminiñ içi sandıq tolu – Sandıqçılar bilmey onı. Sandıqnıñ içi yarçıq tolu – Yarçıqçılar bilmey onı. Yarçıqnıñ içi şişe tolu – Şişeciler bilmey onı. Şişeniñ içi şerbet tolu – Şerbetçiler bilmey onı. Şerbetniñ içi inci tolu – İnciciler bilmey onı. (Nar)

Uzaqtan kelir fuçuçıq, İçi tolu turşuçıq. (Limon)

Çatır-matır yatarman, Yerge tamır atarman, Kim de kelip qapsa, Balnen şeker tatırman. (Yüzüm)

Çegirdegi qaplıca, Yemesi onı tatlıca. (Hurma)

Çegirdegi tatlıca, Özü olur sarıca, Bagçasına varınca Közüñ toyar yegence. (Zerdali)

Çeriklidir, tüklüce, Haselidir yemede, Onıñ yahşı lezeti Yüklü qadın ilâcı. (Ayva)

Çeçek açmaz, meyva ketirir. (İncir)

Egri-bükri babası, Yayma qadın anası. Şekerden tatlı qızı bar, Zeerden accı oğlu bar. (Yüzüm tüpi, yapraq, salqım, şarap)

Yüregi yoq qanı aqa, Çin söyledim, deme şaqa. (Qara dut)

Yavaş-yavaş dal olur, Yeşil ekeç al olur, Tutacaq olsañ, saqt ol, Eki eliñ qan olur. (Dut)

Yazda kiyine, Qışta soyuna. (Terek)

Yazda salqınlatır. Küzde aşatır, Qışta sıcaqlatır. (Terek)

SEBZE VE QAVUN-QARPIZ

Alçaçıq boylu, Qadife tonlu. O nedir? (Patılcan)

Alçaçıq bir boyu bar, Al qadife tonu bar. (Qırmızı biber)

Anterisi çoq, Dögmesi yoq. (Qapısta)

Arşındır boyu, Yeşildir soyu, Aqtır qanı, Suvdır canı. (Hıyar)

Astı qıllı, aq qaftanlı, Pek yahşı yaratılmış, Çerik bitmiş, accı tilli. (Sarımsaq)

Astı sarı, üstü sarı, Ortasında pek çoq arı. (Qabaq)

Astı tüklü, Üstü puskülli. (Soğan)

Açıq yeşil tüslenip, Yaz başında o pişe. Kimerde çapçaqqa tizile, Kimerde salatqa tüşe. (Hıyar)

Accı tilli, Astı qıllı. (Soğan)

Başı yer astında, Saçları yer üstünde. (Soğan, sarımsaq)

Başı yeşil – yemiş degil, Üstü qara – kömür degil, İçi beyaz – penir degil, Quyruğı bar – sıçan degil. O nedir? (Qara turup)

Beş arifli bir sözdir, Aşalğan şey adıdır. Oñlu-sollu oqulır, Kene aynı manadır. (Qabaq)

Dülber zindanda, Saçları soqaqta. (Çükündir)

Yer astında – saqallı. (Soğan, sarımsaq)

Yer astında çipçeli tavuq. (Qartop)

Yer astında ciren at, Atnıñ terisi yedi qat. Soyarsıñ da aşarsıñ, Aşağanda ağlarsıñ. (Soğan)

Yerde yatqan taş kördim, Tuzsız pişken aş kördim. (Qabaq)

Yer astında qara bardaçıq. (Qara turup)

Yer astında qızıl bardaçıq. (Çükündir)

Yer tübünde qızıl horaz. (Soğan)

Küçüçik yurt, İçi tolu qurt. (Qabaq)

Qara-qara maqara, Kesip alsañ, ağara. (Qara turup)

Qapısı yoq, penceresi yoq, İçinde musafiri çoq. (Hıyar)

Qat-qat qatlançıq, Qatlamadan ap-açıq, Terek deseñ, yapraq, Yatqan yeri topraq. (Qapısta)

Qatlamaday qabarğan, Yımırtaday açılğan. (Qapısta)

Qat-qattır, Qatmer degildir. Qırmızıdır, Alma degildir. (Soğan)

Özü şarday, İçi qanday, Damı balday. (Qarpız)

Öskende üstüni aşaylar, Pişken soñ astını aşaylar. (Soğan)

Tabiat qura binanı Pıçaq aça qapını. (Qavun, qarpız)

Taşlar, çuqurdamısız? Sararğan meyvamısız? Dünya bazarğa kelgen – Siz daa yuqlaymısız? (Qartop)

Tös-tögerek, qap-qara, Kesseñ, içi qarara. Sıçavulday quyruğı, Sofralarda tapıla. (Qara turup)

Top kibi, tomalaq Qapalı bir qutudır. Qan kibi, qırmızı Em, bal kibi, tatlıdır. (Qarpız)

Tos-tomalaq – qarpız degil, Sap-sarı o – may degil, Quyruğı bar – sıçan degil. (Şalğam)

Urbası çoq, Dögmesi yoq. O nedir? (Qapısta)

Çeriklidir kuskulü, Tübündedir puskulü. (Sarımsaq)

Evni aşqa toldurğanlar, Qapı qoymağa unutqanlar. (Qavun, qarpız)

Eti semiz, ayağı yoq, Terisi bar, canı yoq. (Çükündir)

Yarsañ – içi qandayın, Aşasañ – özü baldayın. (Qarpız)

ZAHİRE VE BAŞQA ÖSÜMLİKLER Ağızı yoq, adamnı tişler. (Tiken)

Altın baş, qamış ayaq, olur aşayt. Ne ekenin men aytmayım, özüñ ayt. (Boğday başağı)

Attır, ottır, arnauttır, Ağızı yoq, özü tişley. (Qıcıtqan)

Deñiz degil, dalğalı. (Boğday ızanı)

Yeşil qılıç el keser. (Qamış)

Yeşil şalvar içinde tüklü hıyar. (Mısırboğday)

Yol yanında vay-vay. (Tiken)

Qat-qat tonu bar, Qarçığaday boyu bar. (Qınlı mısırboğday)

Qutuçıq açıldı, Sarı yipek saçıldı. (Tarı)

Oşamay o ateşke, Zarar ketire er işke, Er kes ondan qaça, Ayağını saqt basa. (Tiken)

Pıtaq üstünde filcan, İçinde beyaz mercan. (Pamuq)

Sapı onıñ kümüştir, Al boynuña iliştir. Menim saña söylegenim Yapraqsız bir yemiştir. (Mantar)

Suv tübünde Sarı altın. (Tüy)

Tabiat yapar, Adam yulqar, Ayvanlar onı taptar. (Boğday, arman basuv)

Turalar göl qarşında, Quyruqları başında. (Qamış)

Er kün saba künge baqar, Qara-beyaz mercan taqar. (Künaylan)