48 - TİŞ MISIRI (BÖRTMEŞ)

TİŞ MISIRI  -   BÖRTMEŞ

Çocuk ilk dişini çıkardığında mısırı taneleleyip suya atarız
mısır küllü suda kaynatılırsa mısır tanesinin üzerindeki kabuk daha çabuk sıyrılır
kabukları soyulunca pişmiştir
külü iyice çıkması için yedi-sekiz kez iyice sudan geçirilip durulanır

komşu çocukları çağrılır üzerine şeker sepip ( yada tuz sepip) çocuklara yedirilir buna tiş mısırı derler.

Derleyen: Nafiz Gönlüşen



Nevzat Yusuf Sarıgöl den bir yazı

Eski adetlerimizden birsi Tiş Mısır
şimdi ortalıktan yok boldı desek yanlışmaymız.

Eskiden bo türlî adetler, köylerimizde, şenlikler her kütnki hayatımızda zevk ve dat katadı.

Atalarınızdan kalgan eski bir âdet bolsa kerek.

Bir balanın hayatında tişi şıkması önemli bir olaydır.

Tişî şıkkan sora aru, kuvveli yemekler aşaycak bozkırın sert yaşayış şartları karşısında dayanacak. tİşi şıkmak balanın önemli bîr zamanadır. Boga körede üyde ana-baba kerekli bolgan tedareklerni körmege başlay. Bîr kişinin hayatında tişin ne kadar önemi bolganı so ata sözlerinde körine: Tisin barda hir
tişle, Tisin tişke tiymese ettir .ayağın cerge tiymese attır, Adlına kelgenin tişliy, artına kelgenin tebe.

Bir kaş seneden sora balanın tişleri tüşmege başlay (mısır tişleri). Bo vakıtta da türli türli adetler bar. Tüşken tişni ötmegin cımşagına kömip üy töbesine atkanda ballar şonday dep bakıralar: Allah al saga süyek tiş, ber maga altın tiş (yada temir tiş)

Bala yedi-sekiz aylık ekende onın tişleri şıkmaga başlay. Bonın kuwnaşına ana-babası gençler üşin tiş mısır cıyını (toyı) yasay. Bo adet yalnız köynin gençlerine berile. Kün evelden belli bolgan bir akşam kızlar caşlar toplaşıp şenleneler. Köynin kızları tişi canı şıkkan balaga köpten köp bagışlar azirliyler; türli kol işleri örmeler, kapilalar, intariler ve bagışların üstine bir de para tigeler. Bo cıyının bek önemli sırası berilgen bagışlarnı bütin şenlikke katılganlarnın adlında bakırmaları, Başta bagış bergen kişinin adı aytıla sora

……. Yagından bir entari ve şo kadar para

Bonı dinlep turganlar yaşaaaa yaşşaaaa dep bakırlar. Delikanlılar da para bereler.

Balanın ailesi kızlarga caşlarga, şenlik yerine börtmeş ketirip dagıta. Ne eken şo börtmeş? Suga kaynatılgan mısır taneleri. Börtmek: suga pişirmek, haşlamak demek anlamına kele.

Kırım Türkçesinde bo söz kabarmak şişmek anlamına da kele.

Bot iş mısır adeti bek eski bolsa kerek. Acaba şenlikke katılganlara ne üşin börtmeş bereler? Balanın şıkkan tişlerin kabargan misirge benzetmesinden kele mi?

Şimdi bile murnımda kokısi, awızımda damı şo börtmeşin.

Biz ballar köşe bşında karanlıktan yararlanıp sini men ketirilgen börtmeşni awışlap awışlap alıp kaşa edik. Ey şo balalık, ey şo köyim…